Op 4 mei presenteerde ik een herdenkingsbijeenkomst in de Goudse Sint Jan voorafgaand aan de plechtigheid op de Markt. De Goudse burgemeester stak samen met de burgemeester van het Duitse Solingen (de zusterstad van Gouda) een kaars aan, en ze lazen beiden deze strofe van het gedicht van Leo Vroman ‘Vrede’ in hun moedertaal:

Komm heut‘ Abend mit Geschichten

Wie der Krieg verschwunden ist,

hundert Mal kannst du berichten

Alle Male weine ich.

Ik vond het ontroerend om juist deze tekst in het Duits te horen. Hoe is het voor een Duitser om de oorlog te herdenken? Voor de eerste, tweede of derde generatie.

Ik las het boek ‘de Vrouwen van Lingenfels’ van Jessica Shattuck. Deze Amerikaanse auteur ontdekte dat dat haar Duitse grootouders aanhangers waren geweest van het nazisme, en raakte hierdoor gefascineerd. Haar onderzoek naar haar familiegeschiedenis vormde de aanleiding voor deze roman over ‘het grijze gebied tussen goed en kwaad’.

Hoewel ik eerst wat moest wennen aan de schrijfstijl, raakte ik steeds meer betrokken op de personages: de drie vrouwen die deze roman dragen, vrouwen wiens mannen betrokken waren bij de mislukte aanslag op Hitler. Het verhaal speelt zich afwisselend af in de aanloop naar de oorlog, het uiteenvallen van het Duitse Rijk in 1945 en met name ook de nadagen van de Tweede Wereldoorlog.

Het is een akelig actueel boek waarin de kracht van populisme en propaganda wordt blootgelegd, maar je ook achterlaat met vragen over liefde, schuld, overleven en vergeving.