Vorige week bezocht ik een lezing van filosofe Stine Jensen, wederom eentje van de Erasmus-reeks van het MuseumGouda. Ik ben fan van Stine omdat zij de kunst verstaat filosofie toegankelijk en grappig te maken. Zij had de lijfspreuk van Erasmus meegekregen: Ik wijk voor niemand en hield een mooi betoog over moed.
Ze vroeg aan iedereen iemand in gedachten te nemen die je moedig vind. Als eerste dacht ik aan Nelson Mandela. En ik was niet de enige zo bleek later. Een man drie rijen voor mij lichtte zijn keuze toe: ‘Hij had de moed om te vergeven’. Stine zelf noemde de suffragettes: de vrouwen die aan het van de 20e eeuw streden voor vrouwenkiesrecht.
Ook noemde zij Joni Mitchell als dappere vrouw. Haar zelfgeschreven songteksten zijn een soort dagboeken; het vergt moed je zo kwetsbaar te tonen.
Moed is een van de kardinale deugden van Aristoteles; het is iets om na te streven. Toch is er ook een keerzijde van moed; je kunt over-moedig worden. Het kan leiden tot koppigheid en misschien zelfs gewelddadigheid. Moed heeft dan ook met woede te maken, aldus Stine. De oude Grieken hadden daar een mooie term voor: Tumos. Tumos staat voor trots, erkenning, moed, eer en strijdlust. Volgens Plato zit de logos (de rede) in je hoofd en de eros (het verlangen) in je onderbuik. Ergens daartussenin (ongeveer bij je longen) huist Tumos. Het is het temperamentvolle deel van de ziel. Tumos is een kracht die twee kanten kan opgaan. Hij kan naar beneden -naar het lagere deel van de ziel- en dan leidt het tot destructie. Maar er kan ook naar het hogere deel van de ziel en dan wordt het omgezet in heldhaftigheid, een doel ten gunste van het collectief; een nobel doel.
Haar lezing ging nog verder langs filosofen als Michel Foucault (de moed tot waarheid) en Desanne van Brederode (wankelmoed) en het zou zo maar kunnen dat ik daar ook nog eens een blog aan waag. Maar dat begrip Tumos heeft mij de afgelopen dagen nog bezig gehouden. Ik geloof niet dat ik een bozig mens ben, en het fanatisme-gen ontbreekt mij nagenoeg. Dat maakt mij een waardeloze spelletjes-deelnemer en eerlijkheidshalve ook een halfzachte demonstrant. Nu hoeft natuurlijk niet iedereen een Mandela te zijn, maar jezelf een beetje aanmoedigen om dapper te zijn kan geen kwaad.
De lezing van Stine Jensen heeft in ieder geval mijn respect voor ‘mensen die hun Tumos naar het opwaartse deel van de ziel weten te verplaatsen’ weer aangewakkerd. Twee weken na Wereldvrouwendag stuur ik graag dit filmpje mee van vrouwen die juist die kunst heel goed verstaan:
Inspirerend stuk om de dag mee te beginnen, dank je!