De afgelopen dagen werd ik opgeslorpt door het geweldige boek ‘De Stamhouder’ van correspondent en journalist Alexander Munninghoff. Munninghoff begint deze familiekroniek met zijn grootvader die in Letland een zakenimperium heeft opgebouwd. Hij is oer-katholiek en steenrijk. Als hij keelkanker krijgt belooft hij God dat wanneer hij geneest hij een kerk in Letland zal bouwen. Hij geneest en hij laat inderdaad een kerk bouwen.

Wanneer de Russen aan het begin van de Tweede Wereldoorlog Letland invallen, vlucht hij met zijn gezin naar zijn geboorteland Nederland en vestigt hij zich in een villa in Den Haag. De relatie tussen ‘de Oude Heer’ en zijn oudste zoon Frans staat vanaf het begin onder

hoogspanning. Zijn vader wil de wispelturige Frans -die in Letland is opgegroeid- Nederlands maken en stuurt hem als 10-jarige zonder pardon naar de fraters in Oss. Frans krijgt een hekel aan alles wat Nederlands is en idealiseert Letland. Als de nazi’s oprukken sluit hij zich aan bij Waffen-SS om tegen de bolsjewieken te vechten en zijn vader tegen zich in het harnas te jagen. Hij trouwt met de Russisch-Baltisch-Duitse vrouw Wera (ook tegen zijn vaders zin) en zij krijgen samen zoon Alexander. Kleine Alexander wordt geboren tijdens een bombardement in 1944 in Polen. Hij probeert zich staande te houden in de chaotische situatie van zijn jeugd en wordt letterlijk heen en weer geslingerd tussen de rivaliserende familieleden.

Het boek telt 324 pagina’s maar verveelt geen moment. Munninghoff beschrijft de dramatische gebeurtenissen van zijn extravagante familie op een luchtige manier en je wilt weten hoe het met hen verder gaat, ook na de oorlog. De personages zijn dan ook echte mensen met hun kwaadaardige, opportunistische en treurige kanten, maar tegelijkertijd zijn het mensen van hun tijd, dader en slachtoffer tegelijk. Ik heb het boek in een adem uitgelezen en het past heel goed in deze opmaat naar 4 mei. Eigenlijk zou iedereen het moeten lezen! Munninghoff zegt in een interview in NRC:

“Oorlog is nooit eenduidig, dat is bij mij in de jaren dat ik als oorlogsverslaggever werkte altijd een groot punt geweest. Iran-Irak, Libanon, Cambodja, El Salvador, Joegoslavië, ik ben er allemaal bij geweest, en ik weet dat de berichtgeving erover nooit toereikend is. Er gebeuren zoveel dingen die niet aan het licht komen, er is zoveel verwarring en tweeslachtigheid. In dat kader leek me de geschiedenis van mijn familie illustratief”