Vorige week hield ik de lezing Godsdienstpsychologie en de grote psychologen in de Goudse bibliotheek. Altijd spannend hoeveel mensen er op af komen, en of je verhaal uit de verf komt. Het was een erg geslaagde avond en ik kreeg mooie feedback. Ik had ervoor gekozen een inleiding te geven in de godsdienstpsychologie en de psychoanalyse nader te belichten. Sigmund Freud en Carl  Gustav Jung zijn de grondleggers van deze psychologische stroming. Natuurlijk kwamen het het ID, Ego en Superego van Freud en het collectief onbewuste en de Archetypen van Jung aan de orde. Maar ik heb ook aandacht besteed aan de biografieën, de levensverhalen, van deze artsen/psychologen. Wat heeft hen gevormd en gemaakt tot wie zij waren, en hoe zij dachten?

Sigmund Freud, geboren in 1856 in Freiburg, was de zoon van een arme wolverkoper. Toen zijn eerste vrouw overleed, trouwde zijn vader een 20-jaar jongere vrouw. Sigmund was het oudste kind en de absolute lieveling van zijn moeder. Uit nagelaten brieven en dag boekfragmenten blijkt echter dat Freud als kind niet altijd even gelukkig is. De liefde van en voor zijn moeder staat buiten kijf, maar sociaal gezien is hij onhandig. Bovendien zorgt het jong overlijden van zijn broertje, dat na hem komt en op wie hij zeer jaloers is, voor permanente schuldgevoelens. Hij ging medicijnen studeren en na studie in Frankrijk raakte hij gefascineerd door psychische ziekten zoals hysterie en hypnose. Hij begint hij een artsenpraktijk in Wenen. Hij scherpt zijn kennis aan met gevallen uit de praktijk, waarvan Anna O. de bekendste wordt. De psychoanalyse ontstaat doordat Freud de oorzaken van hysterie toeschrijft aan seksuele stoornissen in plaats van (tot dan toe gebruikelijk) traumatische gebeurtenissen. (uit: Religie is zo gek nog niet, Joke van Saane)

Dat Freud het taboe doorbrak seksualiteit bespreekbaar te maken in deze puriteinse tijd (vrouwen mochten alleen met een chaperonne naar de dokter) werd absoluut niet door iedereen gewaardeerd. Later werd de psychoanalyse door de nazi’s als Joodse wetenschap bestempeld en werden zijn boeken verbrand. Hij vluchtte naar Londen en overlijdt daar, in ballingschap aan de gevolgen van kaak en keelkanker. Hij heeft vreselijke pijnen geleden door deze ziekte, maar bleef steevast zijn sigaar roken..

Een theorie gaat leven, een mens wordt ècht als je zijn levensverhaal leert kennen. Hoewel de inzichten tegenwoordig zijn veranderd heeft Freud een enorme invloed gehad op het denken, en op onze hele cultuur. ‘Ik was mij er niet van bewust’ of ‘dat heb ik verdrongen’ zijn begrippen die er zonder Sigmund nooit geweest zouden zijn. Ik neem mijn hoed af of voor deze eigenwijze, exentrieke Grote Denker.