De filosofe Hanna Arendt, ken ik uit de colleges wijsbegeerte. Ik had zogezegd de welbekende klok horen luiden (iets met de banaliteit van het kwaad en een liefdesrelatie met haar leraar Martin Heidegger..) maar toen ik hoorde dat er een film over haar was leek me dat een uitstekende manier om mijn kennis bij te spijkeren. Annette en ik namen samen de vroege voorstelling. We zaten op de eerste rij en kregen de filosofische dialogen 113 minuten over ons heen gestort. Na afloop verzuchtte Annette: “Ik vond ’t knap ingewikkeld”.
Hanna Arendt, een joods meisje geboren in Hannover, startte haar studie filosofie en theologie in 1924 in Berlijn. Ze was actief in de zionistische politiek en vluchtte naar Frankrijk. Toen de nazi’s in 1940 Frankrijk binnenvielen werd ze geïnterneerd in een kamp. Ze vluchtte in 1941 naar New York waar ze zich bezighield met lesgeven en schrijven.
De film concentreert zich op een belangrijke periode uit het leven van Arendt: haar invloedrijke verslag van de zaak-Eichmann voor het Amerikaanse tijdschrift The New Yorker. In 1961 wordt Eichmann berecht in Jeruzalem. Hanna Arendt gaat ernaartoe. Na het proces concludeert ze dat Eichmann geen antisemiet is maar “een nobody” een bureaucraat die slechts bevelen opvolgde. Een griezelig gewoon mens. Ze introduceert het begrip ‘de banaliteit (gewoonheid) van het kwaad’ waarmee ze aangeeft dat Hitler zoveel slachtoffers heeft kunnen maken doordat ijverige ambtenaren ‘gewoon hun werk deden’ en zich niet verantwoordelijk voelden omdat ze opgehouden waren met denken. Haar ideeën hierover werden destijds niet goed begrepen , en velen beschuldigden haar ervan dat zij het voor Eichmann opnam. Een tweede punt wat haar erg kwalijk werd genomen is dat ze de rol van een deel van joden, de Judenrat, bij de transporten van Joden durfde te bevragen.
Hanna Arendt komt in de film naar voren als een slimme, hardwerkende en kettingrokende vrouw: one of the guys die de controverse niet schuwt. Toch wordt zij niet echt een vrouw van vlees en bloed. Er wordt ongelooflijk veel gepraat, gediscussieerd in de film. De filmmaakster lijkt alle feiten, geschiedenis, opvattingen in de dialogen te willen proppen waardoor het inderdaad ‘knap ingewikkeld wordt’ en de vrouw Hanna Arendt nauwelijks meer wordt dan de som van haar opvattingen. Mike Peek van het Parool zegt: “Je wordt er wel wijzer van, maar voelt er niets bij” en dat ervaarde ik ook een beetje.
Al met al is de film goed geslaagd als college- Inleiding in Hanna Arendt- maar als vrijdagavondfilm is hij wel erg droog. Haar ideeën over het kwaad –met dit thema worstelde ze tot aan haar dood- geeft echter nog altijd stof tot denken: “The sad truth is that most evil is done by people who never make up their minds to be good or evil’.
http://www.youtube.com/watch?v=KDO5u2YSbm0