Afgelopen donderdag bezocht ik de voorstelling De Bovenkamer van theatermaker en geestelijk verzorger Thomas Berggreve. Het was een samenwerking tussen ‘mijn eigen’ Federatie en Zorgcentrum de Hanepraaij in Gouda waar we ook te gast waren. Alleen al bijzonder vond ik de samenstelling van het publiek; een combinatie van mensen waarvan sommigen sporadisch of nooit in een kerk komen, anderen waarschijnlijk zelden of nooit in een theater, en anderen (bijna) nooit in een zorgcentrum. Zoals ik. Allemaal werden we geraakt door het verhaal van de gepensioneerde dirigent Joachim Meijer bij wie de ziekte Alzheimer steeds duidelijker terrein wint. Thomas Berggreve koos bewust voor een dirigent en voor veelvuldig gebruik van muziek omdat muziek een belangrijke rol speelt bij mensen met dementie: ‘Het biedt herkenning, troost, raakt en beweegt hen’.

Berggreve maakt op indrukwekkende wijze het proces duidelijk van het verlies van grip op het leven. Spullen kwijtraken, niet meer op woorden kunnen komen, achterdocht en uiteindelijk het gevoel dat er een groot gat in je hoofd zit waar alles wat binnenkomt direct doorheen valt. IK vond het een intense beleving. In het nagesprek bepleitte hij verdieping in deze ziekte, creativiteit in het omgaan met mensen met dementie, en het gebruik maken van dat wat het langst in tact blijft; muziek en iemands muzikale biografie.

Ik vond een filmpje op Canvas waar de Vlaamse kunstenaar Kamagurka een bezoek brengt aan een atelier waar mensen met dementie samen schilderen en beeldhouwen. Kunst biedt, net als muziek, een expressie-mogelijkheid als woorden niet meer voorhanden zijn. Hij spreekt met Patrick, een 57-jarige man die lijdt aan jong-dementie en die zijn ziekte in beeld probeert te vangen. Ontroerend.

https://www.canvas.be/video/kamagurka/2015/jongdementie (3:56 min)

Ach! Wat was het weer fijn om op Oerol te zijn. Vier dagen theater, muziek, natuur en het eiland. We woonden dit jaar met z’n tweetjes in ons chalet op Midsland. Siem bleef op het vasteland en heeft de bloemetjes buiten gezet bij opa en oma. Wij bezochten minstens twee voorstellingen per dag: inspiratie opdoen high-speed dus. Met als hoogtepunten voor mij Orkater met Lutine (over een schip vol goud dat in 1799 zonk tussen Terschelling en Vlieland) en Ramkoers van BOT: ‘spectaculair muziektheater met grote machines en kleine liedjes’.

Natuurlijk gingen wij naar onze favoriet Collectief Walden met dit jaar de voorstelling Windstilleven. Collectief Walden is een groep jonge theatermakers bestaande uit een producent, filosoof, bioloog, een dramaturg en een acteur. Ik vind het geweldig mooi, intelligent, inventief belevingstheater.

Dit keer werd het fenomeen tijd belicht vanuit zowel natuurwetenschappelijk- (Albert Einstein) als filosofisch oogpunt (Henri Bergson). Bestaat er zoiets als filosofische tijd? Een tijd die niet slechts seconden telt maar hoe lang iets duurt? Volgens Bergson staat tegenover de kloktijd (le temps) van verstand en wetenschap de duur (la durée) van de intuïtie en filosofie. Einstein vond dat klinkklare onzin.

De ene groep werd opgesloten -met tribune en al- in een camera obscura. De andere groep liep met geluidsdempers op als een treintje door het duinlandschap. De jaren van je leven werden door paaltjes langs het duinpad gemarkeerd. Je mocht stilstaan bij het heden: in mijn geval bij paaltje 37. Een bijzondere sensatie zo geluidsdicht alleen met je eigen gedachten. En ook ontroerend wanneer je door ‘de jongeren’ wordt gepasseerd. Je jeugd trekt letterlijk aan je voorbij. De oudste man in onze rij vroeg ik na afloop hoe het voor hem was. Confronterend en mooi, was zijn antwoord. En hij ging Proust herlezen. Marcel Proust werd genoemd in de voorstelling. Deze acteur beschreef hoe zijn jeugdherinneringen terug kwamen nadat hij een Madeleine cakeje in de thee doopte en proefde. Ik geloof graag in de duree van Bergson. De filosofische tijd die mogelijk maakt dat het verleden nog altijd aanwezig is doordat je het kunt oproepen in je herinnering.
Deze Oerol zal ik mij in ieder geval hopelijk nog heel lang heugen. Bij het proeven van een stuk Fryske sûkerbôle komt alles vast en zeker weer boven..

Na jaren niet meer op het toneel gestaan te hebben heb ik het afgelopen weekend weer eens met veel plezier geacteerd. Ik speel een kleine rol in het historische stuk Maria Stuart door theatergroep Twee Hondjes. Het stuk speelt zich af in de late Middeleeuwen. Koningin Elisabeth I van Engeland werd ‘The Virgin Queen’ genoemd omdat zij ongehuwd bleef en 44 jaar krachtig regeerde in een tijd waarin mannen de scepter zwaaiden. Haar mooie nicht Maria Stuart, katholieke koningin van Schotland, moet na haar derde huwelijk gedwongen afstand doen van de troon en vluchten. Ze vraagt asiel aan bij haar protestante nicht Elisabeth. Onder druk van haar adviseurs houdt Elisabeth haar nicht Maria bijna 20 jaar gevangen in diverse kastelen in Engeland.

Het stuk gaat over de relatie tussen beide vrouwen. Maria probeert samen met haar verzorgster Kennedy de dagen door te komen en hoop te houden op bevrijding. Elisabeth probeert een oorlog tussen Engeland en Schotland te voorkomen en weet niet goed wat ze met haar nicht aan moet. Haar adviseurs wijzen steeds weer op het gevaar dat Maria  aanspraak maakt op haar troon. Elisabeth bespreekt haar frustraties met haar nanny die ook liever ziet dat Maria uit de weg geruimd wordt. Het stuk eindigt –net als de werkelijke geschiedenis- niet gelukkig: Maria Stuart sterft op het schavot in 1587. Elisabeth is gezwicht en heeft haar doodvonnis getekend.

Het is een indrukwekkend stuk waar de tragiek van deze twee koninginnen wordt uitgebeeld. Beide vrouwen worden door hun positie bepaald; hun hele leven staat in dienst om politieke macht te verkrijgen of te behouden. Elisabeth is de geschiedenis ingegaan als een briljante machtspolitica: een intelligente vrouw die welvaart wist te bewerkstelligen voor Engeland. De auteur van het stuk toont ook juist haar kwetsbaarheid en hoe zij worstelt met haar positie en geweten. Met de dood van Maria verliest ze ook een deel van zichzelf:

‘En nu ben ik ineens belangrijk. Het ceremoniële uithangbord mag een handtekening zetten. Bevrijdt niemand me van die beulsplicht (..) Ik ben de stok om de hond te slaan.’

Ik speel Leatitia Knollys, de achternicht van Elisabeth die een affaire begint met Robert Dudley, de grote liefde van Elisabeth. Elisabeth is woedend en gekwetst en verbant Leatitia van het hof. Het zou nooit meer goed komen tussen hen.

Ik wacht lange tijd in mijn prachtige paarse keurslijf in de coulissen totdat ik “op mag”. Een oefening in geduld waar ik vanaf de zijlijn kan meegenieten van het prachtige spel van mijn medespelers. Iedere avond prijs ik mij weer gelukkig dat ik 400 jaar later geboren ben en niet van koninklijke bloede ben..

Er zijn nog kaarten voor a.s. zondag 10 april om 14:30 uur in de Chocoladefabriek:

http://www.bibliotheekgouda.nl/agenda/niemandsland–theatervoorstelling-marta-stuart-door-de-twee-hond.html

Gister bevond ik in mij in Walhalla. Dit kleine theater op Katendrecht Rotterdam staat op de plek waar vroeger Dancing Walhalla gevestigd was (‘een roemrucht danspaleis waar voor de oorlog de voetjes van de vloer gingen op de tonen van een draaiorgel’). Het theater is volgens de website ‘een podium voor gevestigde namen en nieuw talent.’ Een bijzondere plek in mijn oude studentenstad. Hier kwamen vroeger de zeelui aan hun trekken. De namen van cafés verwijzen daarnaar. Restaurant ‘de matroos en het meisje’ en café  ‘de ouwehoer’.
Steven de Jong (28) stond gister op de planken met de reprise van zijn voorstelling Groots en meeslepend wil ik leven. Na een legendarische pizza, even verderop in Katendrecht te hebben gegeten, zat ik tussen fijne Goudse vrienden op de kleine tribune en begon Steven te vertellen over zijn liefde voor operette. Zijn oma was voor de oorlog varieté-artieste bij een Duits gezelschap. Hij liet een plaatje horen van het Wolgalied, gezongen door Richard Tauber. Vervolgens nam Steven ons mee naar Wenen, de bakermat van de operettemuziek. De acteur speelt alles zelf, en tovert –letterlijk uit een kartonnen doos- een geweldig decor tevoorschijn. Ik heb gelachen om het bizarre verhaal en grappige vondsten, genoten van zijn liedjes en van zijn talent. Geweldig als iemand zijn passie voor het één of ander –in dit geval operette- zo begeistert kan overbrengen. Operette (letterlijk: kleine opera) is een vorm van muziektheater die erg lijkt op opera waarbij de onderwerpen vaak minder serieus zijn. Zoals ook in de opera gaat het om de verhalen. Kijkend naar de operette van Steven moest ik denken aan de archetypen van Jung, waar ik laatst mijn lezing over hield. Ook in de operette zie je de archetypen voorbij komen die universeel zijn: de held, de schurk, de vader, de moeder, de geliefde. In deze versie staat de homosexuele liefde tussen Steven en prins Rudolf centraal. Ik heb nog nooit een man zo liefdevol zien kussen met een handpop ..

Marien werd maandag 36 jaar

Mijn vriendin Sanne krijgt haar derde kindje

Mijn vader gaat morgen met pensioen

Waar blijft de tijd..dat we de 30^e verjaardag van mijn man vierden? Dat ik met Sanne op kamers woonde en we de Poppies zongen tijdens de afwas? En waar is de tijd gebleven dat ik dat ik een zelfgemaakte papieren vlinder maakte op de kleuterschool en deze ophing aan de tekentafel van mijn vader?

Deze mijmeringen speelden door mijn hoofd toen ik vanavond naar een voorstelling keek van mijn collega Joyce Schoon. Joyce heeft, samen met Bart Droogers en Hartini van Rijssel een prachtige voorstelling gemaakt geïnspireerd op het Bijbelboek Prediker. Prediker behoort  tot de wijsheidsliteratuur van de Hebreeuwse bijbel, het oude Testament. Prediker is een Bijbelboek dat ook onder niet-religieuzen populair is. Het raakt de vragen van deze tijd en ..God komt er nauwelijks in voor.

In het stuk ‘Houd de tijd’ gaan drie personages (de denker, de dwaas en de bezieler: de muzikant) op zoek naar wijsheid,naar de zin van het leven. In kennis; in boeken, door studie. In de wereld; door spullen vergaren, werken, reizen, feesten. In zichzelf: door therapie, meditatie.. Maar uiteindelijk blijkt alles  ‘íjdelheid en het najagen van wind’. Het lijkt zelfs wel, hoe meer inzicht je nastreeft, of – hoe meer je de tijd wilt vangen-  hoe meer hij door je vingers glipt.

Een passage die is blijven hangen bij mij: ‘Als kind had ik àlle tijd: ik lag op mijn rug naar de wolken te kijken, ik zoog de honing uit een bloemetje, ik keek naar hoe mieren in grote optochten dingen groter-dan-hezelf- naar de overkant brachten. Maar die tijd; ik hèb hem niet meer’.

Herkenbaar en een veelgehoorde kreet: mindfullness-trainingen spinnen er garen bij.

Misschien zoeken we te hard, te ver, te geforceerd naar rust, naar jezelf, naar de zin van het leven. Misschien is het wel steeds voor je neus. Is het te vinden in je jarige man, je zwangere vriendin, je pensionerende vader. En moet je vooral niet vergeten het leven te vieren met je dierbaren:

‘Dus eet je brood met vreugde, drink met een vrolijk hart je wijn. God ziet alles wat je doet allang met welbehagen aan’ (Prediker 9:7)