Januari is de maand van de goede voornemens. Nou zijn die natuurlijk veelal gedoemd te mislukken, maar toch heb ik een streven: ik ben begonnen met online pianolessen. Mijn doel is eind dit jaar op de stationspiano Imagine van John Lennon te kunnen spelen.

Een ander voornemen is om meer in beweging te komen. Boeken lezen is fijn en goed, maar nogal een zittende aangelegenheid. Postcasts kun je lopend luisteren, of onderweg in de trein. Deze maand heb ik er twee geluisterd over de Tweede Wereldoorlog. Beiden zeer de moeite waard.

Allereerst: De verdwenen winkels Daarin gaat Rose Heijnen, achterkleindochter van de joodse ondernemer Jacob Menko op onderzoek uit wat er met de winkels van haar familie is gebeurd. Menko opende voor de oorlog vier warenhuizen. Na de oorlog zijn de winkels verdwenen, net als Jacob zelf. Zijn jongste dochtertje Emmy overleeft als enige van het gezin de oorlog. Zij is de oma van Rose. Ook Emmy weet tot op de dag vandaag niet wat er met de winkels van haar vader is gebeurd. De podcast is een combinatie van een indrukwekkende familiegeschiedenis en boeiend historisch onderzoek.

Ook verslavend goed vond ik De verdwenen SS-er Dit is een samenwerking tussen podcastmaker Jordy Hubers en Floris van Dijk, Hoofd Onderzoek van Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Je volgt de zoektocht naar de mysterieus verdwenen SS-kampcommandant Walter Heinrich van Kamp Amersfoort. Ze onderzoeken zijn mogelijke voetsporen en komen tot verrassende ontdekkingen.

Na het luisteren van deze podcasts over de ontwrichting van oorlog, en de gevolgen die nog generaties voortduren, is mijn motivatie om ‘Imagine’ te spelen er niet minder op geworden.

Imagine all the people
Living life in peace… You may say I’m a dreamer
But I’m not the only one
I hope someday you’ll join us
And the world will be as one

Wanneer Marien een project heeft volbracht zegt hij vaak gekscherend: “Jij bent mijn muze”, waarop ik dan steevast antwoord: “Meer dan een muze” Tijdens de opening van World Press Photo in Gouda vertelde hij dit aan het publiek.

Vrienden die goed hadden opgelet, gaven mij als verjaardagscadeau dit toffe boek van de Kunstmeisjes. Geweldige vondst. Een boek waarin het leven en werk van tientallen vrouwen wordt beschreven die de kunstwereld hebben opgeschud en verrijkt.

Tegelijkertijd las ik de laatste roman van Arthur Japin. ‘Wat stilte wil’ vertelt het levensverhaal van Anna Witse. Zij leefde van 1855 tot 1889 en verkeerde via haar broer Willem Witse in de kringen van de Tachtigers; een beweging van jonge kunstenaars en schrijvers die wilden breken met tradities (o.a. Frederik van Eeden, Willem Kloos, Albert Verweij)

Anna had een goede stem, kreeg zangles en had de vurige ambitie om zangeres te worden. Het was in die tijd echter voor een vrouw uit haar milieu ondenkbaar om een eigen carrière te hebben. Eigenzinnig als zij was -en geïnspireerd door de vernieuwende wind die waaide- zocht zij haar eigen weg in de muziek en in de liefde. Maar haar omgeving besliste anders..

Ik kan de historische romans van Japin altijd waarderen; hij verdiept zich grondig in zijn hoofdpersonages en geschiedenis. Het wat archaïsch taalgebruik helpt ook om je in de 19e eeuw te wanen. Wat ik jammer vond: de zus van Anna- Cobi Witse- wordt wel erg kleinburgerlijk en zuur neergezet. Ik begrijp dat een onsympathiek personage helpend is voor het verhaal, zij is wel echt een karikatuur.

Anna inspireerde na haar dood diverse Tachtigers, zoals Frederik van Eeden in zijn ‘Van de koele meren des doods’. Wat deze roman van Japin echter duidelijk maakt is dat Anna Witse veel meer dan een muze was.

Afgelopen woensdag bezochten we -onder lichte druk van onze Brabantse collega’s- eindelijk de Efteling. En met plezier! In een van de wachtrijen (jawel in die heen-en-weer-hekjes) zei ik: Nou, die repeterende muziekjes blijven in elk geval lekker in je hoofd hangen.

De maker van deze muziek overleed afgelopen jaar, zo hoorden we zaterdagavond in Uit het Leven, waarin ‘een eerbetoon wordt gegeven aan de nalatenschap en betekenis van bekende en minder bekende personen die in 2023 zijn overleden’. Ruud Bos componeerde de muziek voor veel attracties van de Efteling, maar ook de begintune van de Fabeltjeskrant en Bassie en Adriaan. Allemaal zonder twijfel in ons collectief geheugen.

Ook overleden andere grootheden zoals Paul van Vliet, Marga Minco, Tina Turner, David Crosby, Wim de Bie en Huub Oosterhuis. Van deze laatste had ik lange tijd woorden op een prikbord boven mijn werkbureau hangen. Zijn teksten zullen nog lang doorleven, net zoals de herinnering aan al die lieve mensen die ons het afgelopen jaar zijn ontvallen.

Sterven zal je ooit

Maar vandaag
en godweet morgen
kun je leven, doen, zien
iemand voor iemand zijn
misschien
en het verschil maken, toch
tussen onverwisselbaar uniek
en om het even
tussen dood en leven.

Allen een heel goed en gezond 2024 gewenst!

In deze kerstperiode mocht ik vroeger een kerstbal uitzoeken bij Jacob. “Jacob” was ‘t dorpswinkeltje waar vanalles werd verkocht: van doperwten tot babypakjes, van groene zeep tot kerstballen. Ik kan mij de geur nog herinneren en Jacob die mank kwam aanhobbelen om de boodschappen af te rekenen.

Aan Jacob moest ik denken tijdens het lezen van Middaguur van Dörte Hansen. Een heerlijke roman over het leven in een fictief dorpje op het Noord Duitse platteland (tegen de grens van Denemarken).

Alle bewoners van Brinkebüll worden meesterlijk beschreven. Ook daar is een dorpswinkeltje: deze wordt gerund door de vinnige Dora Koopmann. Hoofdrollen zijn weggelegd voor kroegbaas Sönke Feddersen, zijn vrouw Ella en hun zonderlinge dochter Marret Ünnergang, die met de Ontwaakt! haar dorpsgenoten waarschuwt voor het einde der tijden. Zij “loopt een kind op”, die Sönke en Ella opvoeden omdat Marret daar zelf niet toe in staat is.

In de hoofdstukken zijn hele zinnen onvertaald gebleven uit het plat-Duits. Door de context begrijp je meestal prima wat ermee wordt bedoeld en voelt het alsof je in een Lars-von-Trier achtige film zit over Brinkebüll.

Je leest hoe er wordt omgegaan met dorps-geheimen, met de tragische dood van een klein jongetje en met “import”:

“Ze maakten een schifting tussen alle nieuwe dorpsbewoners, en er waren precies twee soorten; Seggt moin en Seggt keen moin”

Er verandert veel in het dorp in de jaren zestig door modernisering en ruilverkaveling, maar het middaguur lijkt als enige onveranderd. Hoewel.. De boekenbus met zijn toeter haalt de dorpsbewoners eens per twee weken uit hun rust. Ook dit is een feest van herkenning!

Het zal weinigen ontgaan zijn; mijn man heeft weer iets moois van de grond gekregen. Tot 17 december is World Press Photo in de Goudse Chocoladefabriek te zien. Hij is soms niet bij te benen, die projecten-man van mij. Gisteren werd hij door Sint geroemd om die tomeloze energie en daadkracht met een piek voor in de kerstboom en het gedicht: Hallo, hallo wie piekt daar zo?

Ikzelf werd door diezelfde Sint Nicolaas in het zonnetje gezet maar kreeg ook een kleine vermaning:

Mirjam van Esschoten, lief, leuk en klein

maar wat de Sint vernam is niet zo fijn.

Bekend als dame van geestelijke woorden,

maar wat ik nu allemaal hoorde:

‘t gaat over gebaren en schuttingtaal,

moet dat allemaal zo groot en verbaal?

Ik vind het allemaal veelste dol.

Lief, leuk, klein meisje? M’n Hol!

Het was weer een hilarische en gezellige avond met altijd een hoofdrol voor de gedichten. En een zeer geslaagde eerste surprise van Siem voor opa Jan over hun gezamenlijke held James Bond.